اتوکد خانه رسولیان یزد؛ نقشه و پلان خانه رسولیان یزد [DWG]

خانه رسولیان دارای دو بخش اندرونی و بیرونی است. قسمت بیرونی خانه شامل حوض‌خانه، تالار، زیرزمین، بادگیر و اتاق ارسی می‌شود. بخش اندرونی نیز که در واقع فضای خصوصی خانه به حساب می‌آید، از اتاق‌های سه دری، پنج دری، بادگیر، تالار، کلاه‌فرنگی، ارسی و حیاط مشجر تشکیل شده است. در میان بخش اندرونی و بیرونی نیز حمام خانه به چشم می‌خورد.

حیاط بیرونی خانه تاریخی رسولیان در گذشته محل پذیرایی از مهمانان و همچنین برگزاری مراسم روضه‌خوانی بود. در قسمت اندرونی خانه حیاطی وجود دارد که حیاط اندرونی نام دارد و حوض بزرگی در وسط و درختان زیبایی در اطرافش خودنمایی می‌کنند. تمام بخش‌های مختلف قسمت اندرونی در اطراف حیاط ساخته شده‌اند. در خانه رسولیان از زیرزمینی برای نگهداری لوازم‌خانگی و مواد غذایی مختلف استفاده می‌شد.

حیاط اصلی خانه را فضاهایی یک طبقه احاطه کرده اند ولی جبهه جنوب غربی آن مرتفع تر (معادل دوطبقه) از سه جبهه هم ارتفاع دیگر است. اولین ویژگی نماها در خانه رسولیان وجود تقارن در آنهاست. اما تقسیمات نما خود دارای ویژگی هایی خاص است. ویژگی دیگر نماها تقسیمات فرد و وجود آهنگ و نظم در آنهاست که اینگونه سعی شده است بین وزن های مختلف در گستره بصری نمای ساختمان تعادل ایجاد نماید.

تنها مورد متناقض با این امر، تالار ضلع جنوب غربی بناست که نسبت به دیگر نماها از ارتفاع بیشتری برخوردار است و حتی معمار با ایجاد تقسیمات ریزتر در اطراف این تالار، سعی در بلندتر جلوه دادن آن داشته است.  برای مطالعه بیشتر درباره معماری خانه های تاریخی یزد مقاله “بازشناسی اصول معماری در خانه های تاریخی یزد” را دنبال کنید.

تحلیل معماری خانه تاریخی رسولیان یزد

این خانه دستگاه ورودی کاملی دارد که از دو سوی این دستگاه به کوچه و حیاط اصلی راه دارد. حیاط اصلی خانه را فضاهایی یک طبقه احاطه کرده‌اند؛ ولی جبهه جنوب غربی آن مرتفع‌تر (معادل دو طبقه) از سه جبهه هم‌ارتفاع دیگر (معادل یک طبقه) است. ایوان فراخ و بزرگی در مرکز جنوب غرب باعث اعتبار بیشتر نمای این جبهه شده است.

در مرکز جبهه شمال شرق ایوان کم‌عمقی به چشم می‌خورد که در پس آن اتاق ارسی با سایبانی برای آن قرار دارد. جبهه جنوب شرق حیاط به فضاهای نیم‌باز و کم‌عمق، جز یک سه دری در گوشه جنوبی، اختصاص یافته است. ضلع روبه‌روی آن یک پنج دری در میانه و دو اتاق در طرفین دارد و در بین پنج دری و هر یک از اتاق‌های کناری، راهروی ورودی دیده می‌شود.

اتاق‌ها نیز از طریق راهروهایی با یکدیگر ارتباط دارند. این حیاط در قسمت شمال شرق مجموعه جای گرفته و در آن بادگیر بر فراز اتاقی در جنوب شرق ایوان واقع بوده که به حوضخانه معروف است. هرکدام از فضاهای مستقل پیرامون حیاط اندرونی (حیاط اصلی) بر حسب نحوه و میزان برخورداری از نور خورشید در فصول خاصی از سال بیشترین کارکرد را داشتند.

خانه رسولیان در جداره شمالی خود دارای جدارهای پُرتزئین است. این نما خط آسمانی یکنواخت دارد. در بالای جداره اصلی بخشی از جداره با تکرار عنصر طاق نیمدایره، ریتمی یکنواخت و منظمِ متداومِ تک زمانی پوشیده شده است که چشم را به حرکت وا میدارد. در سطح اولِ بخشِ اصلی جداره، با ریتم تکاملی مواجهیم.

ریتم و تکرار غالباً از نوع یکنواخت میباشد که در چهار جهت راست، چپ، پایین و بالا وجود دارد. سطح دوم نیز با ریتم تکاملی اما مقطع دو زمانی پُر شده است به طوری که عناصر روی دو محور تکرار شده اند. در این سطح عنصر تکرارشونده طاقهای نیمدایره هستند که با تعداد 1-7-1 کنار هم قرار گرفته اند. در پنجره هفت دری در سطح دوم شاهد نمایش ریتمیک خط و دایره در دو حرکت و دو زمان هستیم.

در نمای جبهه شمال غربی در سطح اول با دو ریتم یکنواخت و تکاملی به طور همزمان مواجه هستیم و تعداد عناصر تکرار شده به ترتیب 2-1-1-1-2 هستند که در این سطح نمای ضلع غربی دارای تکرار ِخطیِ متداوم ِتک زمانی میباشد. باز هم با تکرار عنصر مستطیل و طاقهای نیمدایره مواجهیم. در ضلع جنوبی با تکرار نوع متناوب و یکنواخت همراه هستیم و تعداد عناصر مشابه فرد و پنج است که در امتداد یک محور افقی پشت سر هم قرار گرفته می شود.

ضلع شمال شرقی نیز در سطح اول از سه مستطیل تشکیل شده است که با ریتمی تکاملی به نما انسجام بخشیده اند و ریتمِ خطیِ متداوم ِتک زمانی را ایجاد کرده است. در جزئیات نمای سطح دوم، ریتم های یکنواخت و تکاملی همزمان به کارگرفته شدهاند و تعداد عناصر تکرارشونده 1-1-1 هستند. از نظر زمانی ریتم جداره شمال شرقی خطیِ مقطع ِدو زمانی است.

در جزئیات پنجره ها و بازشوها تنوع بیشتری از انواع ریتم وجود دارد که شامل ریتم های تکاملی و یکنواخت، دو زمانی تک زمانی و یکنواخت کاهشی و افزایشی هستند. در جزئیات نماها و بازشوها با تنوع عناصر تکرارشونده و انواع ریتم رو به رو هستیم. 

این امر خود بیانگر این موضوع است که برای ایجاد انسجام در جداره و افزایش زیبایی به دو موضوع توجه شده، اول آنکه در سطح اول از ریتم های یکسان استفاده شده اما گاهاً با تنوع ابعاد و اندازه عناصرِ تکرارشونده، ولی در سطوح بعد (جزئیات جداره) معمار بنا با افزایش تنوع عناصر تکرارشونده و استفاده از انواع ریتم ها از کسالت و یکنواختی جلوگیری کرده است. برای مطالعه بیشتر درباره معماری خانه های تاریخی یزد مقاله “تحلیلی بر زیباییشناسی نماهای خانه رسولیان یزد” را دنبال کنید.

مباحث اقلیمی و تنظیم شرایط محیطی

خانه رسولیان متناسب با اقلیم شهر یزد احداث شده است. یکی از اهداف مهم طراحی متناسب با اقلیم به حداقل رساندن هزینه لازم برای حفظ شرایط مطلوب و آسایش در فضای داخل ساختمان می‌باشد. بدیهی است با توجه به اقلیم گرم و خشک منطقه استفاده از خنکی هوا و تهویه مناسب اهمیت زیادی خواهد داشت.

در شهر یزد خانه های حیاط مرکزی کاملاً به صورت درونگرا ساخته می شدند و ارتباط بسیار کمی با فضای خارج داشتند. شکل کلی بناهای سنتی به شکل مکعب مستطیل و کشیده بوده و معمولاٌ به صورت گسترش در سطح ساخته می شوند. در خانه رسولیان ارسی ها تابش خیره کننده آفتاب را کنترل می کنند و سقف و آسمانه بنا متناسب با اقلیم ساخته شده است.

مصالح

مصالح به کار رفته در ساخت این خانه خشت و گل برای جرزها و گچ سفید در اندود اتاق ها است. استفاده از خشت، گل، آجر، کاه، گچ و ساروج در سازه بنا و دَم‌گیری گچی، نماسازی و به کارگیری تزیینات ویژه کاملا در ساختمان خانه مشهود است. در خانه‌های اعیانی وجود فضایی هنری با تزیینات آیینه‌کاری و گچ‌بری امری عادی به شمار می‌آید و این زیبایی‌ها در خانه رسولیان هم دیده می‌شود.

تاب‌بندی و سیم گاکاری (کاربندی بالای درگاه‌ها)، ایجاد ستون‌ها و سرستون‌های رفیع در تالار و از همه بارزتر گره چینی در اتاق‌ها با شیشه‌های رنگی تزیینات چشم‌نوازی است که این بنا را تماشایی کرده‌اند.

دانلود پلان خانه رسولیان یزد